Manneskja sem á hvergi heima

Með þessari grein langar mig að vekja athygli lesenda á stöðu konu sem býr hér á landi og lífsvirði hennar. Líf hennar hefur í mörg ár verið eins í “limbói”. Hún hefur verið í vinnu og borgað skatta eins og aðrir sem hér búa undanfarin sjö ár en hins vegar hefur hún ekki aðgang að velferðarkerfinu, ekki einu sinni sjúkratryggingakerfinu. Hún getur hvorki öðlast ökuréttindi né sótt um bankalán, þar sem hún hefur ekki lögheimili hérlendis og borgararleg réttindi hennar eru mjög tökmarkuð. Hún býr í sama samfélagi og við en hún er ekki með sömu stöðu, hún er ekki með okkur í raun. Hún er í ,,limbói“. Hvað hefur valdið slíkri stöðu?

Á flótta

Ég fékk leyfi frá konunni um að skrifa um mál hennar. Konan heitir Lika Korinteli. Hún er georgísk og fæddist árið 1970 í Abkhazíu-héraði í Georgíu. Árið 1989 var íbúafjöldi í Abkhazíu um hálf milljón og 48% íbúa voru georgískir, 17% voru abkhazískir og um 30% voru rússneskir eða annars lenskir.
Frá og með árinu 1989 varð hreyfing sem krafðist sjálfstæði Abkhazía frá Georgíu harðari. Georgía varð sjálf að sjálfstæðri þjóð árið 1991 eftir upplausn Sovétríkjanna.
Árið 1992 lýsti Abkhazía yfir sjálfstæði sínu en baráttan milli Abkhazíu og Georgíu hélt áfram þar til árið 1994. Enn í dag segist Abkhazía vera sjálfstæð þjóð á meðan Georgía telur hana vera hluti af georgísku þjóðinni.

Í ferli stríðsins flúðu margir georgískir íbúar Abkhazíu og fóru á öryggari svæði í Georgíu. Stjórn Abkhazíu ýtti undir þjóðarhreinsunarstefnu gagnvart óabkhazískum íbúum landins og fleiri en tíu þúsund manns létust á þessu tímabili. SÞ fordæmdi þjóðarhreinsunarstefnuna en afleiðing stríðsins varð sú að íbúafjölda Abkhazíu fækkaði um tvo hundruð þúsund frá því sem áður var. Lika var meðal flóttamannanna. Foreldrar hennar voru látin áður en hún fór á flótta.

Lika var í skjóli í Tbilisi í Georgíu sem flóttamaður og vann í smásöluturni fyrir smápeningum. Hún hélt áfram að lifa sem flóttamaður í um tíu ár en stjórn Georgíu vann ekki vel í málefnum flóttamanna eða gera þá að venjulegum borgururum. Allir formlegir pappírar Lika voru á skjalsafni í heimaborg hennar í Abkhazíu en safnið brann í stríðinu árið 1992 og Lika varð pappírslaus, en stjórnin Georgíu lét henni ekki í té nýja pappíra sem georgískum borgara. Þá ákvað ríkisstjórnin  að loka skjólinu og hætta að styðja flóttamennina árið 2004. Það sem flóttamennirnir fengu frá ríkinu var ákveðin peningaupphæð, en hún var of lítil til að byrja nýtt líf. Lika sá ekkert annað í stöðunni en að flýja heimaland sitt, Georgíu.

Á Íslandi

Lika kom til Íslands árið 2005, í leit að nýrri von, og sótti um leið um hæli. En hælisumsókn hennar var synjað árið af Útlendingastofnun (ÚTL) eftir hálft ár, og dóms-og kirkjumálaráðuneytið staðfesti úrskurð ÚTL hálfu ári síðar. Í ferli málsmeðferðar komu þær upplýsingar frá yfirvöldum Georgíu að þau gátu ekki borið kennsl á að Lika væri ríkisborgari í Georgíu. Þá sótti Lika um dvalarleyfi af mannúðarástæðum árið 2008 en fékk synjun frá ÚTL árið 2012 og var málinu áfrýjað til innanríkisráðuneytisins og er Lika enn að bíða eftir svari ráðuneytisins.

Lika fékk takmarkað dvalar- og atvinnuleyfi árið 2006 og síðan hefur hún stöðugt verið í vinnu. En eins og ég lýsti í upphafi, eru réttindi hennar mjög takmörkuð. Auk þess verður hún að endurnýja leyfið árlega. Sem sé, er líf hennar enn í algjörri óvissu og það er ekki hægt fyrir hana að byggja upp eigið líf sitt eins og venjuleg manneskja gerir.

Níu ár. Lika er búin að vera á Íslandi í næstum því níu ár. Séu talin með árin sem  hún eyddi er flóttamaður í Georgíu, verða það næstum tuttugu ár. Þar sem yfirvöldin Georgíu viðurkenna ekki Lika sem georgískan ríkisborgara, er ekki hægt að senda hana til baka, raunar til einskis lands. Hún festist hér á Íslandi og hún er í rauninni orðin ríkisfangslaus.

Lika getur ekki sýnt fram á þá pappíra sem ÚTL krefst af henni. Þekkt mannréttindasamtök ,,Human Rights Watch“ bendir á erfiðleika georgísks fólks sem bjó áður í Abkhazíu í að ná formlega pappíra eins og vegabréf eða fæðingarvottorð. Hvað getur Lika gert í þessum aðstæðum sem einstaklingur sem er hafnað af eigin föðurlandi?

Ef einhver getur komið einhverri hreyfingu á þetta ,,limbó“, held ég að það sé íslensk yfirvöld og það eigi að vera þau. Mig langar að biðja þau um að sjá heildarmynd máls Lika. Við vitum um stríðið í Abkazíu og flóttamennina sem streymdu þaðan til Georgíu. Það eru engar efasemdir um að Lika sé frá Abkazíu/Georgíu vegna tungumálskunnáttu og ítarlegra lýsinga um aðstæður þar. Sú staðreynd að hún hefur verið stöðugt í vinnu á Íslandi og ekki valdið neinum vandræðum ætti að vera henni til hagsbóta sem og jákvæðir vitnisburðir fólks sem þekkir hana hérlendis. Hvað vantar meira?

Að mínu mati er það mannréttindabrot að láta manneskju vera í ,,limbói“ yfir svo langan tíma. Ég óska innilega að íslensk yfirvöldin stígi það skref sem bjargar Lika, þar sem hún er fórnarlamb stríðs og ringulreiðar sem fylgdi stríðinu.

(Prestur innflytjenda, 23. október 2013 Mbl.)